اۇمۇد اۇرمۇلۇ
قیریم یۆزایللر بۏیۇنجا اۏرتا آسیادان کؤچ ائدن خالقلارا ائو صاحیبلییی یاپدی. ایسکیتلر، اسکی یۇنان، آردیندان رۏملار و هۇنلار، وندیکلر، رۇسلار ... یاریمآدادا(شبه جزیره)حؤکۇم سۆرهن بۆیۆک دئولتلرین سادهجه بیرنئچهسی. قیریم تۆرک تاتارلارین 15’ینجی یۆزایلده قۇردۇغۇ قیریم خانلیغی اۆچ یۆزایللیک بیر سۆره وارلیغینی سۆردۆردۆ. یاریمآدا عثمانلی ائگهمنلییی(حاکمیت)، قیسا سۆرهن باغیمسیزلیق و رۇس ائگهمنلییی آلتینا آلدیقدان سۏنرا دؤنهمین اۇکراینا سۏوت سۏسیالیست جۇمهۇریتینه دئورائدیلدی.
یاخلاشیق 2 میلیۏن نۆفۇسلۇ قیریم اؤزرک(خودمختار) جۇمهۇریتینین اهن بۆیۆک باشکندی(پایتخت) آغمسجید(Simferopol) و لیمان شهری آغیار(Sivastopol). قارادنیز قیییسینداکی(ساحل) یالتا شهری ده، 1945 ایلینده اینگیلیز، آمریکان و رۇس اؤندرلر(رهبر) وینستۏن چرچیل، فرانکلین رۏزولت و ژۏزف ایستالینین قاتیلدیغی، آورۇپانین داغیلیمینا یؤنهلیک کۏنفرانسلا تاریخه کئچدی.
رۇسیانین نۆفۇس آتاغی
1774 ایلینده عثمانلی ایمپراتۏرلۏغۇ ایله رۇسیا آراسیندا ایضمالانان بالاجا قاینارجا آندلاشماسی(تفاهم نامه) ایله عثمانلیدان قۏپاراق باغیمسیز(مستقل) اۏلان قیریم، همن آردیندان 1783 ایلینده رۇسیا ائگهملییی آلتینا آلیندی. چاریچه کاترینا، قیریما رۇس نۆفۇسۇ یئرلشدیردی، قیریملی تاتارلار اؤلکهنین ایچ بؤلۆملرینه سۆرۆلدۆ(تبعید). آنجاق قیریملی تاتارلار اۆچۆن گرچک سۆرگۆن 1942’ده باشلایاجاقدی. 1942’ده آلمان اۏردۇلاری(ارتش) سۏوتلر بیرلییینه باغلی قیریما گیردیکلرینده یاخلاشیق 20 مین تۆرک تاتار رۇسلارا قارشی آلمانلارا دستک وئردی. ایستالین ایسه بۇنۇن اینتیقامینی آغیر بیر بیچیمده آلاجاقدی. قیریملی تۆرک تاتارلار کیتلهلر(توده) حالینده اۏرتا آسیایا سۆرۆلدۆ. تخمینلره گؤره یۏللاردا یاخلاشیق 200 مین کیشی اؤلدۆ، چۏخۇ تۆرکیهیه قاچدی. 1944-1979 ایللری آراسیندا یاریمآدادا هارداسا قیریملی تۆرک تاتار نۆفۇس قالمامیشدی. تۇغرالی(رسمی) اۏلاراق وطنلرینه آنجاق 1989’دا سۏوتلر بیرلییینین داغیلماسینین آردیندان دؤنهبیلدیلر. گۆنۆمۆزده نۆفۇسۇن یۆزده 10 ایله 12’لیک بؤلۆمۆنۆ اۏلۆشدۇرۇرلار.
اۇکراینانین اۇکراینالی اۏلمایان بؤلگهسی
قیریم یاریمآداسی، 1945 ایلینده دؤنهمین سۏوت اؤندری نیکیتا قرۇشچۇف طرفیندن اۏ دؤنمکی اۇکراینا سۏوت سۏسیالیست جۇمهۇریتینه دئورائدیلدی. قرۇشچۇفۇن اۇکراینا کؤکنلی اۏلماسی رۇسلارین سالدیرییا(هجوم) قۇشقۇ(شبهه) ایله یاناشماسینا ندن اۏلدۇ.
قیریم اؤزرک جۇمهۇریتی، اۇکراینادا رۇس کؤکنلی بۆیۆک چۏخۇنلۇغۇ(اکثریت) اۏلۇشدۇردۇغۇ تک بؤلگه. داها چارلیق(تزاری) دؤنهمینده قیریما یئرلشدیریلن رۇس قارادنیز فیلۏسۇنۇن(ناوگان) 2040’لی ایللره قدر بۇرادا قالماسی دا آنلاشنالارلا گۆونجه(گارانتی) آلتینا آلینمیش دۇرۇمدا.
قیریمدا خالق آراسیندا دا سۏوت پسیکۏلۏژیسی سۆرۆر. 2008’ده یاپیلان بیر قامۇاۏیۇ(افکار عمومی) یۏخلاماسی، قیریم نۆفۇسۇنۇن هارداسا یۆزده 15’لیک بؤلۆمۆنۆن اؤزلرینی اکینجسهل(فرهنگی) آچیدان(زاویه) "سۏوت" اۏلاراق نیتهلندیردیکلرینی اۏرتایا قۏیمۇشدۇ. یۏخلامایا قاتیلانلارین یاریسیندان چۏخۇ اؤزۆنۆ اکینجسهل آچیدان رۇس اۏلاراق گؤرۆرکن، سۏرۇیا(سوال) "اۇکراینالی" یانیدی(جواب) وئرنلرین اۏرانی یۆزده 8.3’قالمیشدی.
قیریم تۆرک تاتارلارینا باسقی سۆرۆر
قیریمدا اکینجسهل سینیر(مرز)، اۇزۇن دؤنم رۇس و اۇکراینالیلار دئییل، خریستییان رۇس و اۇکراینالیلار ایله مۆسلۇمان تاتارلار آراسیندا چکیلدی. قیریم خالقی ایچینده 1942 اۏلایلاری(حادثه) ایله ایلگیلی(مرتبط) اۏلاراق بۆتۆن تۆرک تاتارلارین نازی ایشبیرلیکچی اۏلدۇغۇنۇ دۆشۆنهنلرین ساییسی ایندی ده اۏلدۇقجا چۏخدۇر. سۏن ایللرده چئشیدلی(مختلف) رۇس سیاستچیلر و مئدیانین، قیریم تۆرک تاتارلاری آراسیندا ایسلامچیلار اۏلدۇغۇ یؤنۆندهکی اۇیاریلاری دا اؤنیارقیلاری(پیشداوری) گۆجلندیریر. اۇکرایتا یاسالارینا (قانون) گؤره اؤزلرینه عاید بیر مرکز جامیسی قۇرما حاقلاری وار اۏلان تاتارلار بۇنا راغمن جامی اۆچۆن اۏن ایل مۆجادیله وئرمک زۏرۇندا قالدی و سۏنۇندا 2011 ایلینده آغمسجیدین قیراق محلهلریندن بیرینده اؤزلرینه اراضی تخصیص ائدیلدی.
تۆرکجه چئویری قایناغی:
http://tinyurl.com/kla5o66
