Divan-ı Lügat'it Türk'de Türk Dünyası Yerkipi
Kaşgarlı Mahmut Saciye ve Hamidiye Medreseleri'nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili incelemelerine adamıştır. Bu amaçla Orta Asya'yı boydan boya kat ederek Anadolu'ya oradan da Bağdat'a gitmiştir.
Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazdığı Türkçe-Arapça sözlüktür Arapların Türkçe’yi öğrenmesi için yazmıştır ve Türkçe’nin bilinen en eski sözlüğü, Orta Asya yazı Türkçe’si hakkında var olan en kampsamlı ve en önemli dil anıtıdır. Kitap 683 sayfadır ve yaklaşık 9000 Türkçe kelime barındırır içerisinde. 926.ci yılını kutladığımız Divân-ı Lügati-Türk; üzerinde duracağımız konu bakımından da bir dönüm noktası oluşturmaktadır. Çünkü, Oğuzlar ve Oğuzca hakkındaki en eski toplu bilgileri Divan’dan öğreniyoruz. Kaşgarlı Mahmut’un 11.yy da Balasagun’u merkez yaparak çizdiği Dünya yerkipi o dönemde Türk’lerin yaşadıkları bölgeleri, dağılımını ve düşmanları yerini göstermesi bakımından dikkate değerdir. Türk’lerin bulunduğu bölgeleri göstermek amacı ile çizilmiştir. Halka biçiminde olan haritanın çevresinde doğu, batı, güney, kuzey yönleri bazı deniz ve nehirler gösterilmiştir.
* Batıda işaret edilen yerler: İtil boyları (Kıpçak) ve Frenklerin yaşadığı yerleri belirtir.
* Güneyde işaret edilen yerler: Hindistan ve Sind.
* Doğuda işaret edilen yerler: Çin ve Japonya
* Ortada işaret edilen yerler: Yarkent, Kaşgar, Barsagun, Balasagun, Yifruç, İkiöküz, Asbuali, Kumri, Talas v.s diğer birden fazla Türk şehirleri bulunmaktadır.
Asya’nın kuzeyi, batısı ve güneyi çizilmeden bırakılmış, yerkip pek çok çizimi yanlış olmasına rağmen doğu bölgelerine verdiği bilgiler gerçeğe uymaktadır.
Türkçe konusunda pek işe yaramamıştır. Selçuklu zamanı Farsça, Osmanlı zamanı Arapça etkisi altında kalmıştır Anadolu. o yüzden şimdi Türkçe'miz bol bol Arapça ve Farsça kelimeler içermektedir.
Bu eseri, yalnız bir sözlük değil, İslâmiyet öncesi Türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik bir eserdir.
NOT: Türk dilinin ilk gramer kitabı olan Kaşgarlı Mahmut’un kayıp eseri "Kitabu Cevahirü’n Nahvn Filugati’ Türk"
* 1- Bulgar 15- Somali 31- Talas
* 2- Hazar Denizi 16- Sahra çölü 32- Canbalık
* 3- Rusya 17- Etiyopya 33- Uygur
* 4- İskenderiye 18- Somali 34- Beşbalık
* 5- Mısır 19- Seyhun 35- Tataristan
* 6- Taşkent 20- Hindistan 36- Ötüken
* 7- Japonya 21- HZ.Adem ayak izi 37- Birçok Türk
* 8- Çin 22- Keşmir 38- Gazne
* 9- Balasagun 25- Yarkent 39- Ceyhun
* 10- Kaşgar 26- Hotan 40- Horasan
* 11- Semerkant 27- Kansu
* 12- Irak 28- Taraz
* 13- Azerbaycan 29- Nezi
* 14- Yemen 30- İkiöküz
kaynak
Doğu Avrupa Türk Kavim ve Devletleri, Türk Dünyası el Kitabı, Ankara, 1992, C.I., s.182
( Mustafa Karasüleymanoğlu) Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988, s.141
Aldığım yer: Yağmur Xanimin Facebook səhifəsi
Kaşgarlı Mahmut Saciye ve Hamidiye Medreseleri'nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili incelemelerine adamıştır. Bu amaçla Orta Asya'yı boydan boya kat ederek Anadolu'ya oradan da Bağdat'a gitmiştir.
Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazdığı Türkçe-Arapça sözlüktür Arapların Türkçe’yi öğrenmesi için yazmıştır ve Türkçe’nin bilinen en eski sözlüğü, Orta Asya yazı Türkçe’si hakkında var olan en kampsamlı ve en önemli dil anıtıdır. Kitap 683 sayfadır ve yaklaşık 9000 Türkçe kelime barındırır içerisinde. 926.ci yılını kutladığımız Divân-ı Lügati-Türk; üzerinde duracağımız konu bakımından da bir dönüm noktası oluşturmaktadır. Çünkü, Oğuzlar ve Oğuzca hakkındaki en eski toplu bilgileri Divan’dan öğreniyoruz. Kaşgarlı Mahmut’un 11.yy da Balasagun’u merkez yaparak çizdiği Dünya yerkipi o dönemde Türk’lerin yaşadıkları bölgeleri, dağılımını ve düşmanları yerini göstermesi bakımından dikkate değerdir. Türk’lerin bulunduğu bölgeleri göstermek amacı ile çizilmiştir. Halka biçiminde olan haritanın çevresinde doğu, batı, güney, kuzey yönleri bazı deniz ve nehirler gösterilmiştir.
* Batıda işaret edilen yerler: İtil boyları (Kıpçak) ve Frenklerin yaşadığı yerleri belirtir.
* Güneyde işaret edilen yerler: Hindistan ve Sind.
* Doğuda işaret edilen yerler: Çin ve Japonya
* Ortada işaret edilen yerler: Yarkent, Kaşgar, Barsagun, Balasagun, Yifruç, İkiöküz, Asbuali, Kumri, Talas v.s diğer birden fazla Türk şehirleri bulunmaktadır.
Asya’nın kuzeyi, batısı ve güneyi çizilmeden bırakılmış, yerkip pek çok çizimi yanlış olmasına rağmen doğu bölgelerine verdiği bilgiler gerçeğe uymaktadır.
Türkçe konusunda pek işe yaramamıştır. Selçuklu zamanı Farsça, Osmanlı zamanı Arapça etkisi altında kalmıştır Anadolu. o yüzden şimdi Türkçe'miz bol bol Arapça ve Farsça kelimeler içermektedir.
Bu eseri, yalnız bir sözlük değil, İslâmiyet öncesi Türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik bir eserdir.
NOT: Türk dilinin ilk gramer kitabı olan Kaşgarlı Mahmut’un kayıp eseri "Kitabu Cevahirü’n Nahvn Filugati’ Türk"
* 1- Bulgar 15- Somali 31- Talas
* 2- Hazar Denizi 16- Sahra çölü 32- Canbalık
* 3- Rusya 17- Etiyopya 33- Uygur
* 4- İskenderiye 18- Somali 34- Beşbalık
* 5- Mısır 19- Seyhun 35- Tataristan
* 6- Taşkent 20- Hindistan 36- Ötüken
* 7- Japonya 21- HZ.Adem ayak izi 37- Birçok Türk
* 8- Çin 22- Keşmir 38- Gazne
* 9- Balasagun 25- Yarkent 39- Ceyhun
* 10- Kaşgar 26- Hotan 40- Horasan
* 11- Semerkant 27- Kansu
* 12- Irak 28- Taraz
* 13- Azerbaycan 29- Nezi
* 14- Yemen 30- İkiöküz
kaynak
Doğu Avrupa Türk Kavim ve Devletleri, Türk Dünyası el Kitabı, Ankara, 1992, C.I., s.182
( Mustafa Karasüleymanoğlu) Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988, s.141
Aldığım yer: Yağmur Xanimin Facebook səhifəsi
