۱/۲۵/۱۳۹۰

Divan-ı Lügat'it Türk'de Türk Dünyası Yerkipi

Divan-ı Lügat'it Türk'de Türk Dünyası Yerkipi
Kaşgarlı Mahmut  Saciye ve Hamidiye Medreseleri'nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili incelemelerine adamıştır. Bu amaçla Orta Asya'yı boydan boya kat ederek Anadolu'ya oradan da Bağdat'a gitmiştir.
Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazdığı Türkçe-Arapça sözlüktür Arapların Türkçe’yi öğrenmesi için yazmıştır ve Türkçe’nin bilinen en eski sözlüğü, Orta Asya yazı Türkçe’si hakkında var olan en kampsamlı ve en önemli dil anıtıdır. Kitap 683 sayfadır ve yaklaşık 9000 Türkçe kelime barındırır içerisinde.  926.ci yılını kutladığımız Divân-ı Lügati-Türk; üzerinde duracağımız konu bakımından da bir dönüm noktası oluşturmaktadır. Çünkü, Oğuzlar ve Oğuzca hakkındaki en eski toplu bilgileri Divan’dan öğreniyoruz. Kaşgarlı Mahmut’un 11.yy da Balasagun’u merkez yaparak çizdiği Dünya yerkipi o dönemde Türk’lerin yaşadıkları bölgeleri, dağılımını ve düşmanları yerini göstermesi bakımından dikkate değerdir. Türk’lerin bulunduğu bölgeleri göstermek amacı ile çizilmiştir. Halka biçiminde olan haritanın çevresinde doğu, batı, güney, kuzey yönleri bazı deniz ve nehirler gösterilmiştir.
* Batıda işaret edilen yerler: İtil boyları (Kıpçak) ve Frenklerin yaşadığı yerleri belirtir.
* Güneyde işaret edilen yerler: Hindistan ve Sind.
* Doğuda işaret edilen yerler: Çin ve Japonya
* Ortada işaret edilen yerler: Yarkent, Kaşgar, Barsagun, Balasagun, Yifruç, İkiöküz, Asbuali, Kumri, Talas v.s diğer birden fazla Türk şehirleri bulunmaktadır.
Asya’nın kuzeyi, batısı ve güneyi çizilmeden bırakılmış, yerkip pek çok çizimi yanlış olmasına rağmen doğu bölgelerine verdiği bilgiler gerçeğe uymaktadır.
Türkçe konusunda pek işe yaramamıştır. Selçuklu zamanı Farsça, Osmanlı zamanı Arapça etkisi altında kalmıştır Anadolu. o yüzden şimdi Türkçe'miz bol bol Arapça ve Farsça kelimeler içermektedir.
Bu eseri, yalnız bir sözlük değil, İslâmiyet öncesi Türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik bir eserdir.
NOT: Türk dilinin ilk gramer kitabı olan Kaşgarlı Mahmut’un kayıp eseri "Kitabu Cevahirü’n Nahvn Filugati’ Türk"
    * 1- Bulgar                         15- Somali                      31- Talas
    * 2- Hazar Denizi              16- Sahra çölü               32- Canbalık
    * 3- Rusya                          17- Etiyopya                  33- Uygur
    * 4- İskenderiye               18- Somali                      34- Beşbalık
    * 5- Mısır                             19- Seyhun                     35- Tataristan
    * 6- Taşkent                       20- Hindistan                 36- Ötüken
    * 7- Japonya                      21- HZ.Adem ayak izi   37- Birçok Türk
    * 8- Çin                                 22- Keşmir                      38- Gazne
    * 9- Balasagun                   25- Yarkent                     39- Ceyhun
    * 10- Kaşgar                       26- Hotan                         40- Horasan
    * 11- Semerkant               27- Kansu                  
    * 12- Irak                            28- Taraz                     
    * 13- Azerbaycan              29- Nezi
    * 14- Yemen                       30- İkiöküz
kaynak
Doğu Avrupa Türk Kavim ve Devletleri, Türk Dünyası el Kitabı, Ankara, 1992, C.I., s.182
( Mustafa Karasüleymanoğlu) Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988, s.141
Aldığım yer: Yağmur Xanimin Facebook səhifəsi

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر