کاربرد الفبای لاتین در قزاقستان نیاز عصر می باشد

اومود اورمولو

از 15 دسامبر 2012 بحث ورود قزاقستان به الفبای لاتین ترکی و کنار گذاشتن الفبای سیرلیک (کرل) فعلی با حرارت بیشتری پیگیری می گردد. طبیعتاً بحث زبان و کاربرد الفبای خاص لاتین یکی از مهمترین موضوعاتی می باشد که می باید در کنار دولتمردان یک کشور از سوی متکلمین به آن زبان نیز مورد بحث واقع گردد. نتیجه ای که از این مباحث حاصل خواهد شد بدون تردید حاصل افکار و نظرات جمع بسیاری از انسانها با نگرش های متفاوت خواهد بود.

مهمترین بحث ورود قزاقستان به الفبای لاتین ترکی گفتار نظربایف در تاریخ 15 دسامبر 2012 بوده است که طی سخنرانی از کاربرد الفبای لاتین برای بیان زبان ترکی قزاقی تا سال 2025 خبر داد می باشد. بسیاری از صاحبنظران خط و زبان ورود و کاربرد قزاقستان به الفبای لاتین را ضرورتی برای این کشور معرفی می کنند. قسمت کوچکی از جامعه نیز خواستار تداوم استفاده از خط سیرلیک فعلی می باشد. نکته قابل تامل جایگیریی شخصی به نام Muhtar Shahanov مابین جمعی که خواستار تداوم خط سیرلیک روسی فعلی می باشد هست که وی یکی از شناخته شده ترین انسانها در دنیای ترک می باشد. حتی 66 نفر از نویسندگان و روشنفکران هم سن وی طی نامه ای به نظربایف خواستار رد الفبای لاتین ترکی و تداوم کاربرد الفبای سیرلیک روسی گشته ند.

گروه مذکور 2 علت را برای عدم ورود به الفبای لاتین ترکی بیان کرده اند که یکی مسئله شناخته شده عدم استفاده نسل جوان از منابع تاریخی که با الفبای سیرلیک وجود دارد بیان شده است. 

به نظر بسیاری از زبان شناسان این مسئله بی مورد می باشد چون حتی اگر قزاقستان به صورت رسمی کاربرد الفبای لاتین ترکی را به رسمیت بشناسد همانطور که امروزه نیز شاهدیم فرهنگ ، خط و زبان روسی نیز در قزاقستان به حدی گسترش یافته که می توان خط و زبان روسی را زبان دوم قزاقستان معرفی نمود، بدین ترتیب عدم ارتباط نسل جدید با منابع تاریخی سیرلیک روسی نمی تواند علتی قابل درک و منطقی برای عدم ورود به الفبای لاتین ترکی باشد. در دیگر سو تجربه های متعددی در دنیا وجود دارد که این مسئله را رد می کنند. برای مثال الجزایر زمانی مستعمره فرانسه بود و در دوره مستعمرگی اش زبان فرانسوی گسترش فوق العاده ای در الجزایر داشت در سال 1962 الجزایر استقلال خود را از فرانسه اعلام نمود ولی علارغم گذشت 50 سال از آن زمان هنوز هم زبان فرانسوی اهمیت خود را مابین الجزایریها از دست نداده و حتی در مدارس نیز تدریس می گردد که البته می توان این امر را نوعی از استعمار که "استعمار زبانی" نام دارد نام نهاد. 

زبان فرانسوی یکی از قدرتمندترن زبانهاست و به مدد تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی نیز استفاده روز افزون این زبان در الجزایریها زیاد می باشد. بسیاری از الجزایریها اکنون به سبب مستعمرگی فرانسه دوزبانه شده و قادر به تکلم زبان عربی و زبان فرانسوی می باشند. در الجزایر بسیار نادراند انسانهائی که قادر به تکلم و یا کاربرد زبان مادری خود یعنی عربی نباشند و اکثر مردم زبان فرانسوی را نیز به علت نفوذش در آن منطقه به راحتی بکار می برند. مسئله قزاقستان به وضعیت ترکان ساکن ایران شباهت دارد که بسیاری از مردم علارغم دانستن زبان دیگری که ناشی از فرهنگ استعمارگر و غالب بوده قادر به تکلم و کاربرد زبان مادری خود نمی باشند. بسیاری از انسانها در قزاقستان به زبان روسی تسلط کافی دارند ولی در عین حال قادر به تکلم و کاربرد زبان مادری خود ترکی نمی باشند. بر اساس آمارهای غیررسمی حدود 30 الی 60% مردم قزاقستان قادر به تکلم و کاربرد زبان مادری خود نمی باشند. رقم فوق بدون تردید ناشی از مستعمرگی زبانی - فرهنگی بخش عمده مردم قزاقستان توسط فرهنگ و زبان غالب روسی می باشد که توسط بسیاری از بازمانده های گذشته که علاقه وافری به فرهنگ و زبان غالب روسی داشته و مردم را به عناوین مختلف بدین فرهنگ غالب تشویق نموده اند حاصل گردیده است، که به خوبی می توان از این مورد به "ژنوساید فرهنگی" نام برد.

دومین علتی که گروه مذکور در تداوم استفاده از الفبای سرلیک روسی معرفی نموده اند عدم فهم 100% مردم قزاقستان به زبان مادری خود یعنی ترکی بیان می شود. به نظر آنان در صورتیکه قزاقستان به کاربرد الفبای لاتین ترکی روی آورد کار برای انسانهائی که خواهان آموزش زبان ترکی قزاقی با الفبای لاتین باشند بسیار سخت خواهد شد و بدین صورت نیز آموزش زبان در انها نیز به کندی پیش خواهد رفت.

در نظر زبان شناسان این سخن نیز نمی تواند تداوم "استعمار زبانی و فرهنگی" را پاسخگو باشد، چون اگر انسانها آموزش زبان مادری را با الفبای سرلیک روسی راحت یاد می گرفتند اکنون آمار آموزش زبان مادری با الفبای سرلیک روسی در قزاقستان بدون صورت نبود که عمده جمعیت از دانستن زبان مادری خود عاجز باشند. قزاقستان 20 سالی هست که استقلال یافته ولی تعدد انسانهائی که هنوز نمی توانند به زبان مادری خود تسلط داشته باشند بخش بزرگی از اجتماع را تشکیل می دهد. حتی بر اساس آمار علمی طی سالهای گذشته تعداد انسانهائی که زبان مادری خود ترکی قزاقی را نمی دانند کاهش که نداشته هیچ افزایش یافته است. پس تداوم استفاده از الفبای سرلیک روسی نمی تواند عاملی برای افزایش سطح آموزش زبان مادری بیان شود. 

به نظر زبان پژوهان ترکیه ای نیز بهترین طرح برای قزاقستان استفاده از دوزبان می باشد حتی خود نظربایف نیز طی برنامه های بلندمدتی طرح سیاست 3 زبانه نمودن قزاقستان را پیشنهاد کرده است. بر اساس سیاستهای زبانی پیشنهادی در کنار آموزش زبان مادری ترکی قزاقی آموزش زبان روسی به عنوان زبان دوم و در کنارش فراهم نمودن توسعه زبان انگلیسی پیشنهاد شده است. در صورت کاربرد رسمی الفبای لاتین ترکی نیز در این صورت هر شهروند قزاقستان به راحتی خواهد توانست با الفبای سرلیک نیز آشنائی لازم را داشته باشد.

حال سخن اینجاست که چرا باید قزاقستان به الفبای لاتین ترکی بپردازد:

در وهله اول می باید تامل نمود که مردم قزاقستان دارای ریشه ائتنیکی اسلاو نمی باشند که الفبای سرلیک را به عنوان الفبای ملی خود پذیرفته و در تضادی واقع شده اند. الفبای سرلیک که به سال 1940 در اتحاد جماهیر شوروی به سبب یکسان سازی فرهنگی – زبانی بر مردم قزاقستان از بالا به پائین تحمیل شده امروز علارغم استقلال قزاقستان الفبای سرلیک مبدل به ابزار آسیمیلاسیون و استعمار زبانی – فرهنگی قزاقستان گشته و امروز می باید پس از سالها استقلال سیاسی قزاقستان خود را از بند زبان و فرهنگی روسی استعمارگر غالب نیز برهاند.

امروزه الفبای سرلیک در 12 کشور کاربرد دارد که 8 کشور از این تعداد دارای ریشه اسلاو می باشند که تنها از این تعداد 4 کشور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و مغولستان می باشند که علارغم ریشه ائتنیکی غیراسلاو هنوز هم از الفبای سرلیک روسی بهره می برند. مابین 4 کشور نیز مغولستان و تاجیکستان دارای حروف خاص به خود به الفباهای مغولی و عربی می باشند تنها قزاقستان و قرقیزستان می باشند که محکوم به استفاده الفبای سرلیک روسی اند.

قزاقستان و قرقیزستان هر دو دارای ریشه ائتنیکی ترک بوده و جزء خلق های مسلمان  بشمار می روند که تا قبل از ورود به اتحاد جماهیر شوروی از الفبای عربی برای بیان زبان مادری خود بهره می جستند. آزربایجان شمالی، ازبکستان و ترکمنستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به سرعت الفبای سرلیک روسی را ترد نموده و الفبای لاتین ترکی را به عنوان الفبای ملی برگزیدند. استفاده و کاربرد قزاقستان نیز از الفبای لاتین ترکی یکی از نیازهای عصر حاضر برای مردم قزاقستان میباشد.

در عین حال ترک الفبای سرلیک روسی و انتخاب الفبای لاتین ترکی به معنی عدم ارتباط و بهم زدن پیوندهای دوستی قزاقستان و روسیه نمی باشد، چون تغییر الفبا یک مسئله داخلی قزاقستان هست و ربطی به مسائل خارجی ندارد. روسیه کشور همجوار و همسایه قزاقستان هست و رابطه دوستی مابین دو دولت به نفع هر دو میباشد.

در دیگر سو برگزیدن الفبای لاتین سبب خروج از استعمار فرهنگ و زبان غالب روسی گشسته و استقلال قزاقستان را در زمینه زبانی و فرهنگی نیز آشکار خواهد ساخت، همچنین به علت جهانی شدن و هجمه فرهنگ های غالب جهانی بسیاری از دیگر فرهنگها که فرصت ارائه رسمی و ملی نداشته اند با مشکلات متعددی مواجه می باشند. قزاقستان با ورود به الفبای لاتین ترکی خواهد توانست داشته های ملی، زبان و فرهنگ خاص خود را حفظ و گسترش دهد. در عین حال با ورود قزاقستان به سیستم الفبای لاتین ترکی قزاقستان خواهد توانست با دولت های دوست و هم زبانی به مانند ترکیه، آزربایجان شمالی، جمهوری قبرس شمالی (بخش ترک نشین)، ازبکستان، ترکمنستان ارتباطات خود را گسترش داده و در عصر جهانی سازی قدمی مثبت در راه احیاء فرهنگ، زبان، آداب و رسوم و.. مشترک مابین دولتهای مذکور بردارد.

به سبب گسترش روز افزون تکنولوژی ارتباطات و اینترنت سیستم الفبای لاتین ترکی یکی از قابل تطابق ترین سیستمهای زبانی می باشد که قزاقستان نیز با ورود به کاربرد الفبای لاتین خواهد توانست از زیرساختهای فعلی برای گسترش فرهنگ و زبان خویش بهره ببرد.

دولت و مردم قزاقستان می باید در انتخاب الفبای لاتین ترکی نیز با دقت فراوانی عمل کنند، اکنون 3 سیستم الفبای لاتین برای کاربرد پیشنهاد شده است.

گروهی استفاده از الفبای لاتین انگلیسی را پیشنهاد کرده و گروهی دومی نیز سیستم الفبای لاتین ترکی با 34 حرف را توصیه می کنند و گروه سوم نیز خواستار افزودن حروف جدیدی برای بیان صداهای خاص زبان ترکی قزاقی هستند.

بدون تردید استفاده از الفبای لاتین انگلیسی نمی تواند برای قزاقستان مفید واقع شود و ایجاد الفبای جدید نیز بسیار زمان بر و پیچیده می باشد و به قولی می باید از روش آزمون و خطا بهره جست ولی بهترین انتخاب و توصیه می تواند استفاده از الفبای لاتین ترکی ترکیه که نزدیک به 90 سال سابقه کاربرد رسمی دارد همراه با افزودن 5 حرف جدید برای بیان صداهای خاص زبان ترکی قزاقی می تواند یکی از گزینه های قابل بررسی گردد.

در صورت استفاده از الفبای لاتین ترکی جمعیتی که از این الفبا بهره خواهند برد بدون تردید بسیار افزایش یافته و سبب گسترش ارتباط ات در زمینه های مختلف برای ترک زبانان دنیا خواهد شد. بسیاری از انسانها در قزاقستان امروزه با دانستن زبان انگلیسی قادر به کاربرد الفبای لاتین می باشند و سخن گفتن از دشواری کاربرد الفبای لاتین در عصر حاضر نمی تواند پاسخی علمی و منطقی باشد.     

بدون تردید ملت ترک ساکن ایران نیز برای سالهای پیش رو و مبحث استفاده از الفبا برای بیان زبان مادریمان ترکی خواهد توانست از تجربیات کشورهای ترک استفاده لازم را ببرد، هرچند که بحث کاربرد الفبا چندین سالی می باشد که از سوی محافل ادبی ترک مورد کنکاش واقع شده و اکثر قریب به اتفاق جامعه ادبی ترک در مورد مزایای الفبای لاتین ترکی اتفاق نظر دارند. در صورت رسمیت و سراسری شدن زبان ترکی در ایران نیز می باید یکی از مهمترین مباحث زبانی بررسی ورود یا عدم ورود به الفبای لاتین ترکی قابل تطابق با نیازهای زبان ملت ترک ساکن در آزربایجان جنوبی، قشقایستان و چه ترکان خراسان باشد تا الفبا بتواند سبب نزدیکی هر چه بیشتر جامعه ترک پراکنده در ایران و کمک به پروسه ملت شوندگی را داشته باشد.

منبع مقاله: برداشت آزادی از مقاله پرفسور عبدالوهاب قارا – دانشگاه معمار سینان – بخش هنرهای زیبا

نقش زبان در پروسه ملت شوندگی با مثال قرقیزستان – بخش دوم

اومود اورمولو

در حالیکه در مثال قرقیزستان زیرساختهای جامعه به نحوی می باشد که حتی نمی توان جامعه را از منظر اقتصادی تحت حرکتی یکسان حول منافع مشترک به پیش برده و تعریف کرد. صنایع مادری که از سیستم گذشته به ارث رسیده است یا تماماً فرسوده شده و یا به علت مسائل اقتصادی ورشکسته شده است که این نیز به نوبه خود نرخ بیکاری را افزایش داده، امروزه در قرقیزستان به علت مشکلات یاد شده اقتصادی و عدم وجود زیرساخت های اقتصادی شکافی مابین تبیین آینده انسانها و سیستم دولتی حاکم می باشد به طوریکه انسانها آینده خود را فارغ از آینده سیستم سیاسی و بدون کوچکترین پیوندی تعریف می کنند در حالیکه اگر زیرساخت های اقتصادی در قرقیزستان در حد قابل قبولی باشد و امید به زندگی اقتصادی راحتتری برای مردم قابل تصور باشد انسانها می توانند حول مسائل و منافع اقتصادی مشترک حرکت کنند. کشورها را نمی توان تنها با صداقت، ملی گرائی و ...به پیش برد بلکه وجود حس فداکاری، حسن افتخار به وطن و .. و وجود شعور و تعریف منافع مشترک هست که سبب تداوم حیات کشوری می گردد.   

به بیان ساده و عامیانه تر از قرقیزی می پرسند:

- قرقیزستان را چه قدر دوست داری؟

پاسخ می دهد:

- به مانند خانمم دوست دارم.

- این چگونه دوست داشتنی می باشد؟

- بعضاً دوست دارم و بعضاً به علت وجود مشکلات باهم گلاویز می شویم. بعضاً به وی اهانت می کنم و بعضاً از او پول دزدی می کنم و ...

در این حالت مفهوم وطن تماماً با عدم تعریف و مشکلات عدیده ای مواجه می باشد. شعار قرقیزستان خانه همه ماست، در حالیکه وطن را در تعریف همسطح خانه قرار داهیم و نتوانیم آنرا فراتر از خانه تعریف کنیم با مشکلات متعددی مواجه خواهیم شد. به سبب بافت دمگرافی مختلف و سیستم اجتماعی تکه تکه تنها می توان انسان ها را حول منافع مشترک اقتصادی گرد هم به حرکت درآورد و آینده کشوری را به آینده تک تک انسانها وابسته ساخت. رشد کشور مورد نظر بدون تردید سبب رشد وضعیت اقتصادی انسان منتصب به آن کشور و به تدریج سبب ایجاد پیوند مشترک برای آینده کشور و انسان می گردد.    

تغییر وضعیت اقتصادی قرقیزستان به وضعیت مطلوب فواید دیگری نیز خواهد داشت از جمله اینکه امروزه اگر با هر انسانی در قرقیزستان صحبت کنیم از عدم وجود چنین شرایطی در سیستم سیاسی گذشته یاد می کند و شروع به تعریف وضعیت اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و ..سیستم گذشته می کند در حالیکه هیچ یک از این شرایط اکنون در قرقیزستان حاکم نیست می کند. انسانهائی که به خوبی سیستم اقتصادی گذشته باور دارند نمی توانند سیستم های اقتصادی نوین دنیای امروزی را شناخته و با آن آداپته گردند، طبیعتاً وجود مشکلات اقتصادی کلان و خرد نیز سبب رنجش خاطر انسانها می گردد. بر اساس آمارهای اقتصادی موجود علارغم وجود مشکلات عدیده اقتصادی قرقیزستان سیستم اقتصادی اکنون قابل قیاس با سیستم اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی نمی باشد و سیستم فعلی دارای ارجحیت های متعددی هست. ولی انسانها به علت اسارت ذهنی که از سیستم اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی در ذهن خود ساخته اند هنوز نیز نمی توانند از ذهن خود را از اسارت استعمار شوروی رها سازند. در مبحث زبان نیز دقیقاً بدین شکل میباشد و عادت کردن به تکلم زبان بیگانه روسی به جای زبان مادری ناشی از همین مباحث می باشد.       

انسانهای جامعه اولین نیازشان امنیت می باشد، بدون وجود امنیت هست که روند بازسازی نوستالژی گذشته در ذهن انسانها تداعی می گردد. پس از وجود امنیت دیگر نیازهای انسان و جامعه رفته رفته ظاهر می گردند. مفاهیم وطن و ملت نیز دقیقاً در همین چهارچوب ها قابل درک و تعریف می باشند. برای مثال در ترکیه برای وجود تعریف پیوند مابین  "وطن" و "نان" صدها سال زمان با ایجاد فلاسفه ماتریالیست و تعریف صدها گروهی ائتنیکی، زبانی، اعتقادی و... صورت گرفته است و این گروهها را حول منافع مشترک معنای بخشیده است. با توجه به این مسائل تعریف گروههای ائتنیکی، زبانی، اعتقادی و ..حول زبان ترکی قرقیزی بسیار سخت به نظر می رسد چون اساس های اجتماعی این تعریف شکل نگرفته است. ترکان قرقیز به آن حد از شعور و درک ملی نرسیده اند که موقعیت زبان ترکی قرقیزی را درک کنند که چرا تکلم زبان ترکی قرقیزی ضروری هست.

در دیگر سو بافت تکه تکه شده جامعه قرقیزستان را نیز باید از زاویه فرهنگ نیز مورد کنکاش قرار داد. وجود فرهنگ های متعدد در جغرافیائی طبیعتاً در زمانه امروز جزئی از میراث انسانی شناخته شده و سبب تنوع بافت فرهنگی جامعه می گردد. سیستم های سیاسی با ارجحیت فرهنگی خاص و غالب سعی در طرد و به حاشیه راندن دیگر فرهنگ های مغلوب دارند که این نیز به نوبه خود سبب ایجاد شکاف های اجتماعی می گردد. دقیقاً در ایران این موضوع اتفاق افتاده است، فرهنگ ایرانی، زبان و ادبیات ایرانی، شعر ایرانی، موسیقی ایرانی، تاریخ ایرانی و .. همگی و همگی تنها نماینده گان ملت حاکم فارس زبان اند و دیگر گروههای ائتنیکی در این تعاریف جایگاهی ندارند، فرهنگ، زبان و ادبیات، شعر، موسیقی، تاریخ و .. ایرانی یاد شده بالا تنها و تنها درگیرینده داشته های ائتنیک فارس زبان می باشد و سیستم های سیاسی پس از سلسله ترک و آزربایجان قاجار تحت لوای ایرانیت تماماً داشته های فرهنگی، زبانی، سیاسی، ادبی، هنری و .. فارس زبانان را تعریف و به ملل متعدد و مختلف ساکن ایران عرضه کرده اند. تنها در صورتیکه تمامی داشته های فرهنگی ائتنیک ها را محترم شمرده و حق زیست را برای همه انان محفوظ بداریم می توان تمامی این رنگ ها را حول رنگین کمانی تعریف کرد. در جوامع چندملیتی که فرهنگ های متعدد و نزدیکی به هم دارند شاید بتوان یکی از فرهنگ ها را به علت دربرگفتن تمامی زیرگروههای فرهنگی فرهنگ غالب شمرده به حساب آورد(البته با قبول و به رسمیت شناخته شدن تمامی زیرفرهنگ ها) ولی در جوامع چندملیتی و چندزبانی به مانند ایران که هیچ یک از گروههای ائتنیکی، زبانی و ..کوچکترین ارجحیتی نسبت به دیگری ندارند تنها راه تعریف و جایگیری این همه تعدد فرهنگ ها به رسمیت شناخته شدن همه ، احترام متقابل، عدم برتری فرهنگی و ... می باشد. در قرقیزستان نیز گروه های ائتنیکی که جزء زیرگروه فرهنگی فرهنگ غالب محسوب می شوند در صورتیکه بتوان تمامی این زیر فرهنگ ها را به رسمیت شناخت شاید بتوان در فرهنگ غالب تعریف کرد ولی به علت عدم وجود زیرساخت های فرهنگی این موضوع با چالش بزرگی مواجه می باشد.  

دولت مداران روسیه قدیم و جدید در مناطق ترک نشین آسیای میانه در ظاهر هم که باشد با نام همکاریهای مدنی و فرهنگی سعی در به زیرسلطه درآوردن مناطق ترک نشین مذکور داشته و دارند، بدون تردید پروژه های صدساله روسیه برای به سلطه کشیدن فرهنگی، زبانی و .. مناطق مذکور در بسیاری از انسانهای جامعه نیز تاثیر گذاشته است. بسیاری از انسانهای آن جغرافیا در نظر خویش تمامی علوم جدید، مدرنیزاسیون، تکنیک ها و .. را ازصدقه سر زبان روسی و روسها تصور می کنند. در حالیکه با مرور تاریخ مناطق ترک نشین مذکور تحت سلطه حکمرانی روسها بوده اند می توان دید که دولت مداران وقت روسیه چه حیله ها و نیرنگ هائی برای روس سازی و پیشبرد سیاست های استعماری خود در این مناطق به پیش نبرده اند، وقوع مهاجرت های اجباری، ژنوساید زبانی – فرهنگی، جنگ های ائتنیکی، سیاست های آسیمیلاسیون و .. همگی و همگی در سیاست های خرد و کلان روسیه برای به سلطه کشیدن فرهنگی - زبانی این مناطق بکار بسته شده است.برای مثال پدید آرودن هویت "آزربایجانی" در آزربایجان شمالی و طرد هویت و وجود مفهومی به نام ترک دقیقاً یکی از همین برنامه های استعمار روسی بوده که متاسفانه امروزه به علت اشتباهات سیاسی سیستم سیاسی آزربایجان شمالی جزئی از تعریف رسمی دولت واقع شده در حالیکه اکثر قریب به اتفاق جامعه خودرا ترک و زبان مادریشان را ترکی می دانند ولی برتری مفهوم آزربایجانی به حدی رسیده که فراتر از هویت ائتنیکی و زبان ترکی فرد و جامعه نمود یافته است .بسیاری از مردم قرقیزستان فرهنگ و زبان روسی را برتر از فرهنگ قرقیزی می پندارند، این موضوع نه در سطح انسان های عادی کوچه و بازار بلکه در سطح بسیاری از نخبگان علمی، سیاسی، فرهنگی، هنری و... قرقیزستان نیز به وفور یافت می شود. برای مثال در قرقیزستان اگر از یک استاد زبان و ادبیات ترکی قرقیزی سوالی در رابطه با کلمات ترکی "گون آیدین، یاخشی گونله ر، یاخشی گئجه له ر، یاخشی آخشاملار و.." بپرسید این استاد قرقیزی در نهایت خونسردی از عدم وجود چنین کلمات در فرهنگ قرقیزی سخن می گوید و این کلمات ترکی را بیگانه می خواند در حالیکه اگر امروز در خیابان ها و کوچه های بیشکک قدم بزنید انسان ها به راحتی کلمات روسی مترادف نظیر “dobraya utra - dobrıy den - dobrıy veçır - zdrastviti  - spakoynoy noçi - priviet” را برای بیان کلمات ترکی گفته شده بکار می برند در حالیکه تمامی کلمات روسی بکار برده شده در زبان ترکی قرقیزی موجود هست و نیازی به زبان شناس بودن هم نیست ولی ذهن انسانها هنوز در اسارت فرهنگ غالب روسی می باشد. امروزه زبان ترکی قرقیزی به حدی مورد هجمه زبان روسی واقع گردیده که زبان ترکی قرقیزی چه از نظر قواعد، ساختار، گرامر، بافت جملات و ... دارای بیماری های متعددی زبانی گشته و گوئی زبانی به نام ترکی قرقیزی وجود نداشته و زبان جدیدی زاده شده است، همین موضوع در ملت ترک ساکن ایران نیز به خوبی قابل مشاهده می باشد که به علت عدم رسمیت زبان و هویت ترکی در ایران بسیاری از انسانها ندانسته قدرت زبان ترکی را از بعد شهر ، ادبیات، هنر و ... پائین تر از زبان غالب فارسی می دانند در حالیکه واقعیت بسیار متفاوت تر از این می باشد. در کنار این موضاعات کیفیت زبان ترکی قرقیزی بکاربرده شده توسط متکلمین نیز در حدی میباشد که از هر دو جمله یکی به زبان روسی ادا می گردد. در چنین وضعیتی و بافت ائتنیکی متعدد قرقیزستان بدون تردید بسیاری از انسانها مابین زبان قرقیزی و روسی میل بیشتری به زبان غالب روسی نشان می دهند. غالبیت زبان روسی به علت بسیاری از مسائل سیاسی و تاریخی نه زبانی شاید به توجه به بیشینه منطقه قابل درک باشد ولی نباید فراموش کرد که زبان ترکی قرقیزی در تقابل با زبان روسی دارای هیچ یک از موقعیت های مذکور نبوده است. به علت گسترش تکنولوژی، علم و ... وجود کلمات مشترک زبانی در تمامی زبانهای دنیا امروزه قابل درک می باشد ولی عدم تطابق سازی نیازیهای زبانی با گسترش علم و تکنولوژی در یک دولت بدون تردید نشان از همان عدم وجود آداب و رسوم دولت مداری قدرتمند می باشد. زبان ترکی قرقیزی یکی از زیرگروه های زبانی "ترکی" می باشد و بدون تردید این زبان نیز دارای تمامی قابلیت های زبان ترکی هست. موقعیت زبان قرقیزی در قرقیزستان و عدم رهائی از استعمار زبان و فرهنگ روسی بدون تردید نکات تاریکی در استقلال فکری قرقیزستان محسوب می شود. 

با اشارت بالا اکنون می توان سوالی بدین مضمون پرسید که اهمیت زبان به چیست؟

زبان یکی از مهمترین اشتراکات اجتماعی تک تک انسانها و مهمترین عامل در روند ملت شوندگی جوامع می باشد. انسانهای یک جامعه با زبان مشترک، هویت ائتنیکی مشترک و .... هست که تعلق خاطری را نسبت به موضوع یک ملت بودن می توانند بدست آورند، در دیگر سو برای به استعمار کشیدن یک ملت نیز زبان مهمترین عامل می باشد. انسانهای منتصب به یک جامعه با ابزار مشترک زبان می توانند همدیگر را درک کرده و پیوندهای مشترکی را معنا دهند. زبان در عین اینکه یک ابزار ارتباطی می باشد ولی به مفهوم و تعریف ابزار ارتباطی خلاصه نشده و به تمام معنا زبان هویت هر انسانی را منعکس می کرده و دربر می گیرد. اصوات زبان تشکیل حروف و حروف کلمات را می سازند و کلمات در جمله سازی بکار می روند. کلمات پنجره ای از دنیای تاریک به روشنائی اند، وسعت هر زبانی به وسعت تعداد کلمات نهفته در آن وابسته می باشد، انسانی که خزینه کلمات زیادی دارد او می تواند برای بیان خود و دنیای خویش از کلمات دربرگیرنده مفاهیم متعددی بهره گیرد. زبان مادری تشکیل دهنده نوع نگرش هر انسان نسبت به دنیا می باشد، همانطور که روس ها با زبان روسی به دنیا نگریسته و فلسفه، ادبیات، هنر و .. روسی را پدید آورده اند، در دیگر سو روس ها توسط زبان روسی این مفاهیم را به ملتهای تحت سلطه منتقل کرده اند. زبان ترکی نیز پنجره مردم ترک برای نگرش و پدیدی اوردن هر یک از آثار هنری، ادبی، فلسفی، علمی و ... می باشد. زبان ترکی به عنوان زبان مادری خلق ترک هم جزئی از فرهنگ ملی و هم منتقل کننده این فرهنگ به دیگر نسل ها می باشد.     

ترکان ساکن ایران بهترین نمونه اسارت زبانی اند، صدها سال می باشد که زبان ترکی، هویت ائتنیکی ترک، تاریخ ترک، ادبیات ترک، هنر ترک و ...مورد هجمه شدید سیاست های آسیمیلاسیون زبانی و ژنوساید فرهنگی واقع شده است به طوریکه اکنون نیز بسیاری از اعضای انسانهای منتصب به جامعه غالب سخن از عدم وجود چنین مفاهیمی در جامعه ترک دارند، سیاست های مذکور نیز بدون تردید نقش عمده موفقیت آمیزی در جامعه ترک داشته اند و امروزه به بهترین شکل ممکن در عدم وجود ادبیات ترکی، هنر ترکی و .. در جامعه نمایان گشته است، بسیاری از انسانهای ترک در ایران به علت عدم جایگری زبان ترکی در سیستم آموزشی علارغم داشتن تحصیلات عالی به زبان بیگانه غالب فارسی دارای سواد خواندن و نوشتن به زبان مادری ترکی نمی باشند و این یعنی موفقیت سیاست های آسیمیلاسیون، ژنوساید زبانی و فرهنگی و ... 

بدون وجود زبان مادری ترکی نمی توان روشنفکران، آکادمیسین ها، هنرمندان، قلم زنان، سیاست مداران و... را برخواسته از جامعه ترک را ببار رساند، زبان مهمترین عامل پیوند مابین این طیف و جامعه می باشد. برای مثال سیستم آموزشی و تصحیلی قزاقستان که نیمه روسی می باشد دقیقاً علارغم داشتن انسانهائی با هویت ائتنیکی ترک از نظر فرهنگی، ذهنی، ادبی، هنری و ... انسانهائی با دنیای روسی را تحویل جامعه داده و می دهد، مثال ترکان ساکن ایران نیز که زبان ترکی از هیچ جایگاهی در سیتم آموزشی و تحصیلی ایران برخوردار نمی باشد و انسانها ملزم به یادگیری زبان بیگانه و اجباری فارسی اند نیز بهترین نمونه از تاثیر زبان مادری در سیستم آموزشی می باشد. ترکان ساکن ایران در حوزه ادبیات انسانهائی را تربیت کرده اند که سخن بسیاری در حوضه زبان و ادبیات فارسی داشته اند ولی تمام به اکثریت این گروه علارغم داشتن هویت ترک و زبان مادری ترکی عاجز از نوشتن نام خویش به زبان ترکی بوده اند. 

امروزه در دنیای مدرن اهمیت زبان مادری و جایگاهش در روند ملت شوندگی بر کسی پوشیده نیست، بسیاری از زبانهای امروزی به واسطه جایگیری در بین ملل دنیا به عنوان زبان رابط توانسته اند مرزهای بسیاری را فتح کنند و در دیگر سو بسیاری از زبانها به مانند زبان ترکی در ایران هنوز در پی تثبیت وجود خود می باشند که آیا زبان ترکی، ملت ترک و ... در ایران وجود دارد یا نه؟ آیا جامعه ترک ملت هست یا نه قوم؟ و مفاهیم مشابه اینچنینی. در دنیا در حالیکه اگر به موضوع زبانها از پازل بزرگ جهانی بنگریم می بینیم که زبانها خود یکی از مهمترین عامل رقابت های بین ملل دنیا می باشند، این زبانها می باشند که بواسطه آنها فرهنگها، تاریخ ها، آداب و رسوم، ادبیات، هنر و .. به مردمان متکلم به یک زبان مشخص و دیگر ملل دنیا عرضه می گردد. بسیاری از کشورهای توسعه یافته دنیا از درآمدهای خود صرف بازگشائی کلاسهای درس، جایگیری زبان مذکور در مباحث علمی و تکنولوژیکی و ... سعی در عرضه فرهنگ خویش به دیگر ملل دنیا را دارند. بسیاری از زبان ها در درون کشورها به مانند موقعیت زبان فارسی در ایران به عنوان سلاحی برای کشتار زبانهای مغلوب به مانند ترکی، عربی، بلوچی و ... بکار برده می شود ، سیاست های خرد و کلان دولت ایران برای به استعمار و استثمار کشیدن ملل محکوم تماماً از روی زبان فارسی و سیستم آموزشی و تحصیلی به پیش برده می شود.   

مقاله مذکور در آگوست سال 1999 به رشته تحریر درآمده و توسط وبلاگ تورکولوژی اورمیه به سبب سیر مرحله ملت شوندگی مابین جامعه ترک ترجمه گردیده است.    

نقش زبان در پروسه ملت شوندگی با مثال قرقیزستان – بخش اول